Hieronder de lange versie van mijn artikel in het FD
In tien jaar 1 miljoen woningen bouwen om het woningtekort op te lossen, dat gaat wel lukken. De markt werkt desgevraagd graag mee aan het oplossen van een maatschappelijk probleem. Ze presenteert daarvoor zoals we inmiddels weten uiteraard wel de rekening. Ook wordt het het Rijk gevraagd vele miljarden mee te betalen. En dat terwijl niet zozeer het aantal woningen maar vooral de betaalbaarheid ervan de crux is. En daar vormt de markt juist het probleem.
Het kan ook anders. Inzichten uit het buitenland staan op gespannen voet met de wijze waarop de unieke Nederlandse ruimtelijke ontwikkelingspraktijk functioneert.
80% van de Singaporezen woont betaalbaar in een sociaal programma van de overheid, waarbij ook op grote schaal woningen voor de middenklasse worden gebouwd. Van die 80% is maar liefst 90% ook eigenaar van hun woning. Hun overheid zorgt daarvoor door de Housing and Development Board in staat te stellen die woningen te ontwikkelen, bouwen en onderhouden. De overgrote meerderheid van de Singaporezen is tevreden over hun woonsituatie.
Iedereen weet dat op het moment dat je een bestemmingsplan wijzigt dat de betreffende grond door de plotsklaps ontstane rechten ineens veel meer waard wordt. Iedereen weet ook dat alleen de overheid deze regels kan vaststellen. De overheid heeft dus initieel heel veel macht. Ook de macht om rechten te beprijzen. Of grond van speculanten te onteigenen. Het gaat erom deze rechten ten nutte van de gemeenschap te laten werken, ook en met name op de lange termijn.
Is dat een nieuw model? In Hongkong doen ze het al 40 jaar. Daar levert de overheid ontwikkelingsrechten op grondposities niet direct aan ontwikkelaars maar bijvoorbeeld aan de Hong Kong Metro Company. Het metrobedrijf bouwt in ruil voor deze grondrechten een metro. Die metrolijn kost de overheid dus geen cent. Het metrobedrijf zoekt een ontwikkelaar en samen ontwikkelen ze de plots. Een deel van de winst die daarbij gemaakt wordt gaat naar het metrobedrijf om de lijn te kunnen bouwen. Hong Kong genereert op deze wijze al jaren een aanzienlijk positief rendement.
Ook Nederland zou met een Rijkswoningbedrijf zelf vastgoed tot ontwikkeling kunnen (laten) brengen en de schaarste aan betaalbare woningen in samenhang met andere opgaven oplossen. Gebaseerd op lange termijn waarden. En dus zelf het eigendomsrecht behouden. Er zijn geen regels die dat in de weg staan. Locaties, zijn er voldoende. Het gaat er slechts om locaties uit te kiezen met de meest positieve maatschappelijke effecten. En ervoor te zorgen dat er op die locaties ook daadwerkelijk wordt gebouwd. Dat kan het beste door het heft in eigen hand te nemen met een vernieuwend typisch Nederlands model voor betaalbaar en inclusief wonen.
